Vruchten van Bonaire II
Door Bòi Antoin
Eén van mijn grote wensen was altijd om een boek te publiceren over echte Bonaireanse vruchten. De tekst (Papiaments) en foto’s heb ik al. Liefst in twee talen: Papiaments en Nederlands. Het probleem is om mensen te vinden die zo’n project willen trekken. Die zijn er bijna niet.
Ik heb veel informatie, foto’s en tekst, verzameld over onze inheemse vruchten, deels vanuit overlevering en ook uit literatuur, waarbij de boeken van Frater Arnoldo Broeders van grote hulp zijn geweest. Een frater die ook Bonaire les heeft gegeven. Ik heb in de derde klas van de Sint-Dominicusschool bij hem gezeten.
Mijn eerste ervaringen en kennis van flora en fauna van Bonaire heb ik van mijn vader, Janchi, die me meenam op de heuvel Seru Montaña (Seru Largu) wanneer hij zijn geiten ging zoeken.
Bonaire kent veel eetbare vruchten. Zeer bekend is de shimaruku. Maar er zijn meer: koubati, taki, beishi, kamari, ook de vruchen van de cactussen yatu, kadushi en bushi (bolcactus).
Een vrucht die veel Bonaireanen niet kennen is de ‘kashu di mondi’. Sommige mensen noemen het ook ‘kashu di porko’ òf ‘washiri di mondi’, want ze lijken op de kleine eieren in de buik van een leguaan, die ‘washiri’ worden genoemd.
De plant van de ‘kashu di mondi’ is schaars. Ik ben voor het eerst deze plant tegengekomen op het westelijk gedeelte van Seru Largu. De wetenschappelijke naam is Ximenia americana L. In het boek ‘Anoldo’s Zaklflora’ wordt het beschreven als een grote plant of kleine boom. In ieder geval met een hoogte van tussen twee en vier meters. De vrucht heeft één grote pit en het ruikt en smaakt lekker. De plant heeft stekels.
Volgens Arnoldo alleen op Bonaire is de ‘kashu di mondi’ te vinden in de ABC-eilanden. In Zuid en Centraal Amerika is het ook te vinden. Verder op enkele Caribische eilanden, Australië, en Africa.